Rodzaje białek
Oprócz tego, że białka są klasyfikowane w zależności od ich pochodzenia, czy to zwierzęcego, czy roślinnego, możemy również mówić o różnych typach w zależności od rodzaju składu fizycznego lub chemicznego, z którego pochodzą.
Proste
Składają się wyłącznie z aminokwasów lub ich pochodnych i nazywane są również holoproteinami. Do białek prostych należą albuminy, globuliny, prolaminy, histony i protaminy.
Białka złożone
Zwane również heteroproteinami, których skład obejmuje cząsteczki inne niż aminokwasy. Niektóre rodzaje białek złożonych to glikoproteiny, lipoproteiny, metaloproteiny czy nukleoproteiny.
Inny sposób klasyfikacji to według formy, jaką uzyskują podczas swojego składu, białka te mogą być włókniste — w przypadku, gdy ich powstawanie zachodzi równolegle, jak ma to miejsce w przypadku kolagenu czy keratyny (białka globularne), które tworzą strukturę spiralną i kulistą.
Jakie są właściwości białek?
W zależności od konstytucji każdego rodzaju białka, nabywa ono szereg właściwości, które są niezbędne do pełnienia jego funkcji.
Specyfika
Każdy rodzaj żywej istoty jest w stanie rozwinąć swoje własne białka, które odróżniają je od tych z reszty gatunku. Jedyne, które są wspólne pomiędzy różnymi istotami żywymi to węglowodany i lipidy. Można też mówić o specyficzności funkcji, odwołując się do faktu, że każde białko jest wyspecjalizowane w określonej aktywności.
Zdolność buforowa lub zachowanie kwasowo-zasadowe
Podobnie jak aminokwasy wchodzące w ich skład, białka mają zachowanie amfoteryczne. To znaczy, że mogą one jonizować i zachowywać się jako kwas lub zasada w zależności od poziomu pH. Oznacza to, że mogą one uwalniać lub usuwać protony z medium, w którym się znajdują i unikać zmian pH w medium.
Rozpuszczalność
Odnosi się do zdolności do rozpuszczania się w wodzie. W tym sensie należy rozróżnić te, które są rozpuszczalne (białka globularne) i te, które nie są (białka włókniste). Gdy białko ulega solubilizacji, pokrywa je warstwa cząsteczek wody, która zapobiega wiązaniu się z innymi białkami. Jest to jedna z najważniejszych właściwości, ponieważ jest niezbędna do utrzymania nawilżenia tkanek organizmu.
Denaturacja
Właściwość ta odnosi się do zerwania wiązań warunkujących konfigurację przestrzenną białka. Gdy zostaną one usunięte, białko powraca do swojej pierwotnej struktury — tracąc struktury drugorzędowe, trzeciorzędowe i czwartorzędowe — i w efekcie traci swoje właściwości i zdolność do pełnienia funkcji. Denaturacja ta występuje w przypadku wzrostu temperatury, wykrycia obecności innych substancji podobnych do aminokwasów lub ekstremalnej zmiany pH. Czasami ta denaturacja jest nieodwracalna, ale gdy jest odwracalna, białko może zostać przywrócone do swojej pierwotnej postaci — w procesie zwanym naturalizacją.
Jakie korzyści dla organizmu niosą ze sobą białka?
Białka są jedną z najważniejszych biomolekuł dla prawidłowego funkcjonowania organizmu. Nie mają one jednej określonej funkcji w organizmie; raczej, ponieważ istnieją różne rodzaje białek, są one zaangażowane w różne istotne procesy.
Funkcja strukturalna
Pomoc w wytwarzaniu, regeneracji i utrzymaniu kości, tkanek, komórek. Do tego typu białek zaliczamy keratynę, elastynę i kolagen, niezbędny składnik w budowie skóry, ścięgien, więzadeł i paznokci.
Funkcja transportowa
Zadaniem tych białek jest dostarczanie całemu organizmowi różnych substancji. Na przykład transportowanie tlenu do krwi w przypadku hemoglobiny lub mioglobiny.
Funkcja enzymatyczna
Tworzenie szeregu enzymów, które są niezbędne do reakcji fizjologicznych w organizmie. Białka te, występujące najobficiej, pełnią również funkcje biokatalityczne i uczestniczą w procesach metabolicznych komórek, sprawiając, że różne narządy, takie jak wątroba, czy procesy takie jak trawienie przebiegają prawidłowo.
Funkcja energetyczna
Białka są doskonałym źródłem energii, dostarczając od 12% do 15% całkowitego dziennego spożycia. Obejmują one również niedobory, które występują w organizmie, gdy spożycie węglowodanów i tłuszczów jest niewystarczające i nie zaspokaja potrzeb energetycznych.
Funkcja homeostatyczna
Niezbędna do regulacji i zrównoważenia pH krwi.
Funkcja regulacyjna
Niezbędna do ważnych czynności, takich jak oddychanie i trawienie. Należą do nich na przykład hormon wzrostu.
Funkcja obronna
Niektóre białka są odpowiedzialne za tworzenie barier chroniących organizm przed obcymi czynnikami. Na przykład immunoglobuliny pomagają w tworzeniu przeciwciał wytwarzanych w białych krwinkach w celu zaatakowania bakterii lub wirusów. Trombina czy fibrynogen są niezbędne w tworzeniu skrzepów zapobiegających krwawieniu, natomiast mucyny odpowiadają za ochronę błon śluzowych.
Funkcja motoryczna
Białka kurczliwe są odpowiedzialne za regulację prędkości i siły serca, a także skurcze mięśni w przypadku aktyny lub miozyny.
Funkcja hormonalna
Te specyficzne białka powstają w gruczołach dokrewnych i są transportowane po całym organizmie przez krwiobieg. Ich funkcją jest przekazywanie informacji z jednej komórki do drugiej. Należą do nich insulina, która reguluje poziom glukozy we krwi, insulina adrenokortykotropowa, która jest niezbędna w kontroli syntezy kortykosteroidów, oraz kalcytonina w przypadku wapnia.
Funkcja magazynowa
Białka utrzymują rezerwy niektórych minerałów, takich jak potas czy żelazo. Należą do nich ferrytyna, owalbumina, gliadyna i laktalbumina.
Funkcja receptorowa
Białka te odpowiadają za proces komunikacji między komórkami, znajdują się na powierzchni komórki.
